Medisch

Hoe ga je om met darmspoelen?

Darmspoelen kan een flinke belasting zijn. Het beïnvloedt je dagelijks leven en ritme. En wat doe je als het darmspoelen niet lukt? Helpen laxeermiddelen? Welk effect heeft het darmspoelen op hoe fit je bent? Pieter Dik, gepensioneerd kinderuroloog, beantwoordt 10 vragen over darmspoelen.

Tekst: Rana Ramdan & Pieter Dik

Waarom darmspoelen?

Bij patiënten met spina bifida is de zenuwvoorziening van de blaas en van de endeldarm dikwijls helemaal verstoord. Hierdoor ontstaat in de endeldarm ophoping van ontlasting en krijg je op onverwachte en ongewenste momenten ontlasting verlies in het ondergoed of in de luier. Bovendien is er naast een overvol gevuld rectum ook minder ruimte voor de blaas in het kleine bekken zodat het blaasvolume minder wordt. En we zien ook vaker urineweginfecties bij mensen met chronisch overvulde darmen. Met behulp van darmspoelen kan de endeldarm helemaal of grotendeels leeggespoeld worden. Het is effectiever dan toepassing van alleen maar fosfaatclysma’s, microclysma’s of laxeerdrank (Macrogol of Lactulose).

Wat is belangrijk voor je dieet?

Het is belangrijk om voldoende water te drinken vooral om de ontlasting minder stug te laten zijn. Het handhaven van een goede hydratie is essentieel voor een gezonde spijsvertering.

Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vezels kunnen ook bijdragen aan een gezonde spijsvertering en reguliere stoelgang. Groenten, fruit, volle granen en peulvruchten zijn goede bronnen van vezels. De darmen worden ook gestimuleerd door lichaamsbeweging.

Hoe kan je het best darmspoelen?

Er zijn verschillende manier om darm te spoelen.

Figuur 1

Darmspoelen via de anus
Bij goede zitbalans: gewoon zittend op de WC: de spoelkatheter wordtanaal ingebracht en aangesloten op het spoelsysteem. Dit is vloeistof in een zak die op schouderhoogte of hoger kan worden opgehangen zodat de vloeistof naar binnen kan lopen. De vloeistof kan ook met een pompje worden toegevoerd.

Bij slechte zitbalans lukt het colonspoelen niet goed in zittende positie en kan het beter in halve zijligging plaatsvinden. De ontlasting wordt dan meestal na ongeveer een kwartier geproduceerd in een luier. Het voordeel is dat na dit moment tijdens de rest van de dag er geen of hooguit minimaal ontlasting verlies is.
Er zijn verschillende spoelsystemen:
Peristeen systeem: hierbij wordt een spoelkatheter ingebracht en kan rondom de katheter de anus worden afgesloten door een ballon op te blazen en de katheter aan te trekken: zo kan worden voorkomen dat de spoelvloeistof gelijk naar buiten loopt.
Vroeger werd meer gebruik gemaakt van een trechtertje dat rondom de katheter zat zodat van buitenaf de anus rondom de spoelslang kon worden afgesloten (figuur 1).

Figuur 2

Aanleggen van een spoelstoma
Een spoelstoma wordt aangelegd bij mensen die niet goedreageren op conventionele darmspoelingen via de anus of voor wie de transfers moeilijk gaan.

Het meest eenvoudige is het zogenaamde Malone- stomaofwel het ACE stoma. ACE is de afkorting voor Antegrade Colonic Enema stoma.

Deze procedure maakt gebruik van de blinde darm, die kan worden opgevist viaeen kijkoperatie.

Figuur 3

Procedure Antegrade colonic enema stoma:

• De blinde darm word geïsoleerd en opgevist.

• Het uiteinde wordt afgeknipt en vastgehecht aan de huid, waardoor een opening ontstaat waardoor een katheter kanworden ingebracht om de dikke darm volledig over de volle lengte leeg te spoelen (figuur 2).

• Als de blindedarm heel lang is, is het soms mogelijk om de blindedarm in tweeën te delen waarbij het andere deel gebruikt kan worden voor het aanleggen van een katheteriseerbaar blaasstoma, als daar behoefte aan zou zijn (figuur 3 en 4).

Figuur 4

Met welk middel worden de darmen gespoeld?

In veel voorschriften wordt aanbevolen om darmspoelingen uit te voeren met fysiologisch zout. In de praktijk ervaren mensen echter vaak moeilijkheden met het verkrijgen van fysiologisch zout, omdat het duur is om bij de apotheek te bestellen en het zelf maken ervan als omslachtig wordt ervaren. Opmerkelijk is dat in ziekenhuizen vaak gewoon kraanwater wordt gebruikt voor darmspoelingen en dat werkt ook prima. In gevallen waarbij patiënten pijnklachten ervaren, wordt wel eens overgeschakeld op zout water oplossingen.

Hoe kan je het best omgaan met darmspoelen?

Maak een vast dagschema. Bij voorkeur wordt geadviseerd om ‘s ochtends de darmspoeling te doen. Wanneer je iets eet of drinkt, wordt de gastrocolische reflex geactiveerd. Deze reflex zorgt ervoor dat de darmen reageren op de aanwezigheid van voedsel in de maag, zelfs voordat het voedsel de darmen heeft bereikt. Hierdoor beginnen de darmen te kneden, wat de passage van ontlasting vergemakkelijkt. Het innemen van voedsel in de ochtend stimuleert dus deze reflex en draagt bij aan een effectievere darmspoeling.

Voordelen van darmspoelen

Een voordeel van darmspoelen is de mogelijkheid om productie van ontlasting op een gewenst moment in te plannen. In de meeste gevallen is dan een luier niet eens nodig. Alleen een inlegger volstaat dan. Je voorkomt met colonspoelen dat je de hele dag onzeker bent of je opeens ontlasting verliest.

Zijn er nog andere technische handigheden voor darmspoelen?

In sommige gevallen wordt aan het spoelwater een laxans toegevoegd, zoals bijvoorbeeld een fosfaatklysma of een microlax. Deze toevoeging wordt doorgaans door de arts overwogen wanneer er waargenomen wordt dat de ontlasting moeizaam naar buiten komt. Het is van belang om te benadrukken dat deze aanpassing plaatsvindt op basis van de specifieke behoeften van de patiënt. De meeste patiënten gebruiken ook Macrogol of Lactulose om de ontlasting wat smeuïg te laten zijn. Darmspoelen werkt dan beter. Als darmspoelen wordt toegepast bij harde keutels, dan werkt het minder goed.

Hoe werkt een laxeermiddel nou eigenlijk?

Lactulose is een veelgebruikt laxeermiddel dat behoort tot de groep van de osmotische laxeermiddelen. Het is een soort suiker die in de darmen aanwezig blijft zonder te worden opgenomen in de bloedbaan. Wanneer Lactulose de darmen bereikt, trekt het water aan, wat de ontlasting zacht maakt en de passage vergemakkelijkt.

Wat kan ik het best doen als ik last heb van buikpijn?

Als je last hebt van buikpijn tijdens darmspoelen, zijn er verschillende stappen die je kunt overwegen.

Controleer de watertemperatuur:

Zorg ervoor dat het spoelwater een comfortabele temperatuur heeft. Te koud water kan buikkrampen veroorzaken.

Overweeg fysiologisch zout:

Overstappen op fysiologisch zout in plaats van gewoon kraanwater kan de darmirritatie verminderen. Fysiologisch zout bootst de natuurlijke zoutconcentratie van het lichaam na.

Controleer de ophanghoogte van de zak:

Let op de hoogte waarop de spoelzak hangt. Als de zak te hoog hangt, kan de vloeistof met een hogere snelheid de darmen binnenkomen, wat pijn kan veroorzaken. Pas de hoogte zo nodig aan.

Evalueer de hoeveelheid laxeermiddel:

In sommige gevallen kan het nodig zijn om de hoeveelheid laxeermiddel aan te passen om de ontlasting zachter te maken. Raadpleeg een zorgverlener om de juiste dosering te bepalen.

En dan nu nog even iets over de SENS-U: Wat is dat voor apparaat?

Dit apparaat (figuur 5) isontworpen om de blaasvulling te monitoren, waardoor patiënten met bijvoorbeeld spina bifida op het juiste moment kunnen weten wanneer ze moeten katheteriseren of plassen om de blaas te legen. Onderzoek heeft aangetoond dat het niet altijd nodig is voor kinderen met spina bifida om strikt op vaste tijdstippen te katheteriseren, want de snelheid van de urineproductie wisselt enorm over de loop van de dag; in plaats daarvan kan het juiste tijdstip om de katheter te gebruiken op basis van de blaasvulling worden bepaald. We hebben gezien dat het vaak mogelijk is om 4 keer op de juiste momenten te katheteriseren in plaats van 5 keer op vaste tijdstippen.

Een vergelijkbaar apparaat voor volwassenen wordt verwacht in 2024 beschikbaar te zijn.

Het apparaat is echter niet geschikt voor alle kinderen of volwassenen met spina bifida, met name niet voor degenen die een VP drain (ventriculo-peritoneale) drain hebben. Deze patiënten hebben voortdurend wat vocht in de buikholte, waardoor het apparaat in de war raakt.

Hoewel het apparaat effectief is, kan een nadeel optreden bij patiënten in de vorm van huidirritaties wat veroorzaakt kan worden doordat het apparaat met gel op de huid is bevestigd. De huid wordt daardoor wat rimpelig en kwetsbaar voor irritatie. Het is belangrijk om dit aspect in overweging te nemen bij het overwegen van het gebruik van het apparaat en, indien nodig, medisch advies in te winnen.

Pieter Dik

Pieter Dik is van 1995 tot zijn pensionering in 2020 werkzaam geweest als kinderuroloog in het Wilhelmina Kinderziekenhuis te Utrecht (WKZ). In 2004 promoveerde hij op het onderwerp: ‘Behandeling van de urinewegen bij kinderen met Spina Bifida’. Onderzoek in het WKZ had aangetoond dat vroegtijdig starten met blaaskatheterisatie en met blaasspier verslappende medicatie ernstig nierfunctieverlies kan worden voorkomen! Hij heeft enkele innovaties bedacht zoals nieuwe operatie- en onderzoekstechnieken en ook een apparaat dat continu de hoeveelheid urine in de blaas kan meten: de SENS-U (zie artikel). Darmspoelen is voor veel mensen met spina bifida een onmisbaar onderdeel in de behandeling van spina bifida.

Heb je naar aanleiding van dit artikel vragen of opmerkingen? Mail naar: info@sbhnederland.nl o.v.v. “Darmspoelen”

'Hoe doen anderen dit?'

Naar aanleiding van onze oproep over darmspoelen ontvingen wij veel reacties. ‘Er gaat veel tijd zitten in het darmspoelen, een echte rot klus, darmspoelen vind ik het meest vreselijke aan mijn hele handicap’: een greep uit de reacties. Mensen geven aan dat ze last hebben van misselijkheid en een vol gevoel als het niet goed lukt. Soms gaat darmspoelen redelijk goed. Elize deelt hier haar ervaring.

Elize Snippert (33 jaar)

‘Ik spoel mijn darmen vanaf mijn 10e (ik ben nu 33). Ik ben begonnen met de elektrische systemen van Braun en spoel nu met de zakken van Qufora. Vooral dat laatste heeft mij veel vrijheid gegeven, omdat het als een toilettas mee gaat op weekendjes en vakanties. Het starten en uitstellen van het spoelen blijft een ding. Ik begin er liever niet aan. Als ik bezig ben kijk ik rustig een serie op mijn tablet en dan is het eigenlijk geen belasting.

Als ik te veel vet en vezelarm eten heb gehad of ik ben op vakantie dan merk ik dat het iets minder gaat. Spoel ik dan even dagelijks in plaats van om de dag, dan gaat het prima. Mijn energie neemt af als ik het te lang uitstel. Niet als ik een keer verstopt ben, dat lost zich vaak zelf op met een keer extra spoelen. Hoelahoepen, dansen of een stevige wandeling kunnen de blokkade soms vooraf oplossen.

Vergeleken met incontinent zijn, verstoppingen en altijd luiers dragen, geeft het mij een ‘normaal leven’. Ook mijn vriend kijkt er niet meer van op. Eigenlijk is het allemaal geen probleem. Anderen zitten ook wel eens 30 minuten op de wc. Maar omdat ik het kan inplannen, blijf ik het af en toe uitstellen en me er op vakantie bezwaard over voelen. Ik ben wel heel blij dat er geen aanpassingen voor mijn lichaam verder nodig waren.’

Warning

/var/hpwsites/u_twindigital_html/website/html/webroot/magazine.sbhnederland.nl/wp-content/plugins/diziner-core/lib/TwinDigital/Diziner/Core/Post.php

965

Medisch: darmspoelen (copy)

Vorige artikel